SAYIŞMA TEKERLEMELERİ

Grup veya takım oyunlarında yönetici olan ya da takıma karşı tek başına karşı koyan oyunculara "ebe" denir. İkiden fazla oyuncunun yer aldığı oyunlara başlamadan önce ebe seçimi yapılır. Bunun için de "sayışma" denen tekerlemeler söylenir. Bu yolla oyundaki "ebe" belirlenir. Oyuncular, bu tekerlemeler söylenerek tek tek sayışma dışında bırakılır. En son kalan oyuncu da "ebe" olur.

Oyun için gruplaşma, takım oluşturma ve oyunu yönetecek birinin ortaya çıkması oyun kurallarını uygulama bakımından çok önemlidir. Bu nedenle grupların ve takımların ayrımı da çoğu kez "sayışma tekerlemeleri" ile yapılır.

Bu bölümde çeşitli yörelerimizden derlenmiş sayışma tekerlemelerinin en güzel örneklerini bulacaksınız. Umuyoruz ki oyunlarınız bu tekerlemelerle daha zevkli geçecektir.



Oooo!..
Portakalı soydum
Başucuma koydum
Ben bir yalan uydurdum
Duma duma dum
Kırmızı mum
Dolapta pekmez
Yala yala bitmez
Ayşecik cik cik cik
Fatmacık cık cık cık
Sen bu oyundan çık


Oooo!..
İğne miğne ucu düğme
Filfilince kuşdilince
Horoz öttü, tavuk tepti
Bülbül kızı selam etti
Selamına dua etti
Al çık, bal çık
Sana dedim, sen çık...


Oooo!..
İğne battı, canımı yaktı
Tombul kuş
Arabaya koş
Arabanın tekeri
İstanbul'un şekeri
Hap hup, altın top
Bundan başka o-yun yok.


Oooo!..
Çift sıra olalım
Eşimizi bulalım
Topu atıp havaya
Ebemizi vuralım...


Oooo!..
Seçene meçene
Bakma gelip geçene
Oyun için en iyi
Ebeyi biz seçene...


Elim elim epelek
Elden çıkan topalak
Topalağın yarısı
Yedi koyun derisi
II il ılgıdı
Ilgıdıdan kalgıdı
Şu oturan kuş mudur
Kanadı gümüş müdür
Çek şunu, çıkar şunu
Kazanalım oyunu


Oooo!..
Bir elmayı pulladım
İsparta'ya yolladım
İsparta'nın gülleri
Ne güzeldir elleri
Al-çık, bul-çık
Gel sen çık


Oooo!..
Bağa girdim
Üzüm kestim
Bağ bizim
Bahçe bizim
Bu oyunda
e-be kim?


Çimdik çimdik makarna
Doldursana tabağa
Tabağımdan yiyenler
Hemen geçsin ortaya
Dama çıktım
Çalı kestim
Bir alaca yılan gördüm
Yılan bizim nemiz olur?
Sokaklar da temiz olur
Al çık bal çık
Sana dedim sen çık.


Oooo!..
Piti piti
Karemela sepeti
Terazi lastik
Cimnastik...


Leylek leylek havada
Yumurtası tavada
Söyle gelsin ot yesin
Ot yemezse et yesin
E-be-mi-zi
tez seçsin...


Oooo!..
Üç deve gördüm
Birisine bindim
Ablama gittim
Ablam pilav pişirmiş
İçine sıçan düşürmüş
Vallahi yemem
Billahi yemem
O dolaptan ne çıkar
Sırma saçlı yar çıkar
Sırma saçı öreyim
Ali Bey'e vereyim
Ali Bey hasta
Çorbası tasta
Püsküllü mavi
İnadına kavi...
Teke teke tekerim
Hani benim şekerim
Akşam babam gelecek
Bana para verecek
Sona kaldın
Sen çık...


Oooo!..
Eveleme geveleme
Devekuşu kovalama
Çengi çember
Miski amber
Tazi tuzi
Ortaya çıksın
Peri kızı


Bir, iki, üç, dört
Hanım kız eteğini ört
Beş, altı, yedi, sekiz
Çalışkanız hepimiz
Dokuz, on
Güvercinim ortaya kon.


Bingo bingi
Nerde yedin
Ispanaklı böreği
Annen seni tutarsa
Kulağını burarsa
Bulacağız ebeyi


Oooo!..
Ayşe Hanım'in keçileri
Kişne kişne kişniyor
Arpa saman istiyor
Arpa saman yok
Kilimcide çok
Kilimci kilim dokur
İçinde bülbül şakır
O bülbül benim olsa
İki kardeşim olsa
Biri ay biri yıldız
Biri oğlan biri kız
Allı ballı kiraz
Bana gel biraz
Kiraz vakti geçti
Eşim seni seçti
Oyunun başı
Şu çeşmeden su taşı
Çeşmenin dibi delik
Bana geldi ebelik


Allı ballı kiraz
Bana gelsin biraz
Kiraz vakti geçti
Eşim seni seçti...


Oooo!..
Ahmedi medi
Kuyruklu kedi
Bir sıçan tuttu
Yalamadan yuttu.


Oooo!..
Kim oturdu
İt oturdu
Yongalandı
Yola düştü
Senin eşin
Bana düştü

AÇ KAPIYI BEZİRGÂNBAŞI


Oyuncular içinden iki elebaşı seçilir. Elebaşılar bir kenara çekilerek kendilerine birer isim alırlar. Ancak diğer oyuncular elebaşı olan arkadaşlarının aldıkları isimleri bilmeyeceklerdir. Diyelim ki elebaşlarından birisi "ayva" diğeri "nar" adlarını almış olsun.

"Ayva" ile "nar" karşılıklı durarak elele tutuşurlar ve kollarını kaldırarak bir köprü oluştururlar. Diğer oyuncular bu dizilişi bozmadan aşağıdaki tekerlemeyi söyleyerek köprü altından geçerler:

"Aç kapıyı bezirgânbaşı, bezirgânbaşı..."
"Kapı hakkı ne verirsin? Ne verirsin?"
"Arkamdaki yadigâr olsun, yadigâr olsun."

Tekerlemede yer alan "Kapı hakkı ne verirsin?" sorusu elebaşılar tarafından sorulmaktadır. Kapı, dizideki ilk oyuncu tarafından açtırılır. Ancak dizinin en arkasında yer alan oyuncu yadigâr edilmiştir. Bunun için en arkada yer alan oyuncu köprü altından geçerken köprü indirilir ve kendisi halkaya alınır. Bu oyuncuya ancak onun duyabileceği bir sesle:

- Ayva mı? Nar mı? diye sorulur.

O da aynı sessizlikte bu isimlerden birini söyler. Hangi ismi söylemişse onun arkasına geçer. Oyuna dizi bitinceye kadar devam edilir. Daha sonra ortaya bir çizgi çekilir. Elebaşılar karşı karşıya geçerler. Birbirlerini çekmeye başlarlar. Hangisi diğerini kendi tarafına çekerse, oyunu o taraf kazanmış olur.
YAĞ SATARIM BAL SATARIM


Oyuncular halka şeklinde dizilip otururlar. Aralarından birisi ebe seçilir. Ebenin elinde ucu düğümlü bir mendil vardır. Elindeki mendili gizleyerek halka şeklinde dizilen oyuncuların etrafında dolanır. Bazen mendili bir oyuncunun arkasına bırakıyormuş gibi duraklar. Buna benzer hareketlerle oyuncuları şaşırtmaya çalışır. Oturanlar arkalarına bakamazlar. Ancak elleriyle yeri yoklayabilirler. Ebe olan oyuncu arkadaşlarının etrafında dönerken, bir taraftan da yandaki tekerlemelerden birini söyler.

Birkaç kez bu şekilde dolandıktan sonra elindeki mendili bir oyuncunun arkasına bırakır. Bunu farkeden oyuncu yerinden fırlar ve ebeyi kovalamaya başlar. Eğer kendi yerine oturmadan yetişirse, yerine oturana dek mendille ebenin sırtına vurur. Oyuncu mendili farketmezse, halkayı dolanıp gelen ebe, yerdeki mendili alıp ona vurur. Bu kez arkasındaki mendili farketmeyen bu oyuncu ebe olur.

Oyun böylece devam eder.


Yağ satarım, bal satarım
Ustam ölmüş ben satarım
Ustamın kürkü sarıdır
Satsam on beş liradır
Zam-bak, zum-bak
Dön arkana iyi bak

Yağ satarım bal satarım
Ustam ölmüş ben satarım
Alacağına, bulacağına
Bir kaşık ayran
Yarın sabah bayram.



FIŞ FIŞ KAYIKÇI


Bu oyun iki kişiyle oynanır. Oyuncular oturarak el ele tutuşurlar. Kürek çekiyormuş gibi yaparak birbirlerini çekerler. Bu sırada aşağıdaki tekerlemeyi söylerler:

Fış fış kayıkçı
Kayıkçının küreği
Hop hop eder yüreği
Akşama fincan böreği

Bizim evde et var
Bir yaramaz Tekir var
Tekir eti yerse
Annem beni döverse...

Tekerleme bittiğinde her iki oyuncu da ellerini gözlerine götürerek, ağlama taklidi yaparlar.